Hoe maak je werken in de zorg weer aantrekkelijk?
Door het faciliteren en motiveren van zorgverleners op de wijze die bij hen past.
That’s all.
That’s all? In de basis
De laatste tijd is de zorgsector flink in het nieuws.
Enorme werkdruk, toename van zzp’ers, onveiligheid op de werkvloer, te veel protocollen en regelgeving, onderbezetting, lege bedden, lagere productie op de OK door te weinig menskracht, marktwerking, stressklachten en burn-out, onzekerheid en angst door reorganisatie en ontslag.
En de rij is nog langer. Het gaat niet goed in de zorg met de mensen die er werken.
Is dat erg? Ja, want het moet goed gaan met de mensen die er werken. Alle zieke mensen (en jij en ik worden ook een keer ziek) hebben hen met hun bevlogenheid en hun vakkennis heel hard nodig.
Sociaal-maatschappelijk dreigt een groot probleem als we nu niet de juiste maatregelen nemen. En dit probleem kan direct door vertaald worden naar een economisch en financieel probleem: hoe handhaven we de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland?
Nederland heeft dus m.i. een uitdaging om het werken in de zorg snel weer aantrekkelijk te maken. En ik denk dat we daarbij met name de focus dienen te leggen op het faciliteren en motiveren van zorgverleners op een wijze die bij hen past. Waarom? Ik leg het je hieronder uit.
Waarom word je bijvoorbeeld arts, apotheker, verpleegkundige of thuiszorghulp?
Omdat je zorg wil verlenen. Je wil je inzetten voor de gezondheid van mensen.
Dit is een intrinsieke motivatie. Een ‘drive’ zeggen we tegenwoordig. Vroeger werd het een ‘roeping’ genoemd.
Zorgverleners zijn intrinsiek gemotiveerde mensen. Allemaal. Nou ja, als ik het feitelijk houd, vrijwel allemaal.
Hoe ik dat weet? Vanuit mijn vakkennis. Omdat je geen goede zorg kunt verlenen als je niet een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebt, georganiseerd en gecommitteerd werkt, logisch nadenkt, een loyale collega bent en van nature zorgzaam bent naar een ander.
Deze karaktereigenschappen zijn dominant-specifiek voor het type mens met een interne motivatie. Ze wachten niet af. Ze gaan samen aan de slag en gaan regelen dat de goede dingen gebeuren. Ze overleggen, organiseren en zetten hun beste beentje voor en zo nodig lopen ze een tandje harder. Ze stellen prioriteiten. De patiënt staat centraal, want ze dragen immers de zorg voor de gezondheid van hun patiënten.
Een mooi voorbeeld is mijn chirurg. Toen ik in 2006 een borstamputatie moest ondergaan kwam hij op de operatiekamer, vlak voordat ik anesthesie kreeg, naar me toe, boog zich over me heen en zei “mevrouw Jansen, we gaan goed voor u zorgen”. Ik ging de narcose daardoor veel meer ontspannen in. Voordat hij ’s avonds naar huis ging, kwam hij naar mijn bed en vroeg me of ik zo de nacht in kon of dat hij nog iets voor me kon betekenen. ’s Ochtends om 7.30 uur stond hij weer bij mijn bed en vroeg me hoe de nacht was geweest en checkte even de wond. De week erna zou ik de uitslag krijgen of de amputatie voldoende was of dat er nog chemo of hormoonmedicatie nodig zou zijn en hij zei: “U zult wel heel graag de uitslag zo snel mogelijk willen weten. Weet je wat, we komen rond 17.00 uur uit het groot overleg. Ga in de wachtkamer zitten op de Eerste Hulp, dan kom ik naar u toe en hoeft u niet nog een dag te wachten”. Waarom deed hij dit? Uit intrinsieke motivatie. Ik ben hem er nu nog steeds zo dankbaar voor.
Iedere zorgverlener zal zich hierin herkennen. Iedere zorgverlener wil op deze wijze zorg verlenen.
In het FD van 5 februari jl. zegt Roger Ruijters “elimineer alles wat overbodig is, ga aan de slag met innovatie en geef zorgverleners de ruimte om het zelf te regelen.” Deze visie deel ik: facilitair en motiveer zorgverleners op een wijze die bij hen past.
Dat het werkt blijkt o.a. uit het feit dat de Meandergroep voor de tweede keer tot meest aantrekkelijke werkgever is uitgeroepen in de provincie Limburg.
Hoe faciliteer je zorgprofessionals?
Geef zorgprofessionals de autonomie terug om te doen waar ze goed in zijn: zorg verlenen.
Geef ze eigen verantwoordelijkheid en zelfstandigheid om hun werk te doen en de keuzes te maken die goed zijn voor het verbeteren van de gezondheid van hun patiënt.
Het rapport dat onderzoeksinstituut TNO 31 januari jl. in Arbobalans heeft gepubliceerd kan samengevat worden als: het aantal burn-outklachten neemt toe. Werknemers moeten veel en mogen weinig.
Met andere woorden; we hebben te maken met een tweekoppig monster: werkdruk en gebrek aan autonomie.
En dat is precies de combinatie waar mensen – vanuit interne motivatie – heel gestresst van raken: te hoge werkdruk, gecombineerd met een gebrek aan autonomie.
Relateer het maar even aan de karaktereigenschappen die hierboven staan vermeld. Voorbeelden te over:
- Je voelt je verantwoordelijk om de patiënt goed te helpen met zijn steunkousen en oogdruppels en je hebt geen tijd meer voor een kort praatje. https://tommieniessen.nl/blog/tijd/
- Je merkt dat je niet helemaal doordringt tot jouw patiënt doordat er emoties spelen en je wil het graag nog een keer rustig uitleggen, maar de wachtkamer zit vol en dus geef je de folder mee en zeg je dat als er iets niet duidelijk is de patiënt altijd kan bellen naar het ziekenhuis.
- Je zit met een stapel papierwerk dat ingevoerd moet worden, terwijl je liever naar de afdeling gaat om te kijken hoe het met jouw patiënten is die vandaag door jou zijn geopereerd.
- Als je logisch nadenkt dan zou een zorgprotocol moeten worden aangepast, maar ja, op deze manier wordt het van je verwacht en enkel op deze wijze krijg je de vergoeding.
- De patiënt kwam voor hoofdpijnklachten op consult en vraagt of je ook heel even naar de ontstoken teen wil kijken. Er is maar een consult van 10 minuten aangevraagd. Regelgeving zorgverzekeraar. Protocollen. Hoe autonoom durf je te zijn?
- Jouw collega is nog steeds ziek en je weet dat ze komt als ze zich ook maar iets beter voelt. Ondertussen zit je wel met alleen maar ongediplomeerde invalkrachten, die ook hun best doen maar je eigenlijk alleen maar in de weg lopen.
“We hebben te maken met een tweekoppig monster:
werkdruk en gebrek aan autonomie.”
Het conflict wat zorgverleners hebben met werkdruk enerzijds en gebrek aan autonomie anderzijds is zichtbaar op de werkvloer in de zorg. Het aantal stressklachten stijgt verontrustend. Onderzoeken en cijfers spreken boekdelen. Werknemers verlaten de zorgsector of worden zzp-er in de zorg, omdat deze constructie in ieder geval meer autonomie biedt.
Net als Matthieu Weggeman ruim 10 jaar geleden al aangaf in zijn boek “Leidinggeven aan professionals? Niet doen!” zeg ik dat nu ook. Zorgverleners zijn vakmensen. Ze hebben een gedegen opleiding genoten en zijn intrinsiek gemotiveerd om hun vak zo goed mogelijk uit te oefenen vanuit hun kennis en ervaring. Autonomie is daar onlosmakelijk mee verbonden.
Facilitatie van autonomie en vermindering van werkdruk, dat is wat zorgverleners nodig hebben.
Hoe dan? Er zijn een aantal zaken die in ieder geval van belang zijn.
Enerzijds faciliteren op het gebied van werkdruk:
- Vermindering van de administratieve last. Registreren en controleren neemt soms zelfs meer tijd dan de behandeling van de patiënt.
- Versobering op het gebied van protocollen en regelgeving welke zijn ingegeven door een angst voor schadeclaims en door een machtsblok dat controleert en beïnvloedt vanuit marktwerking.
- Technische ontwikkeling van innovatieve tools. Pauline Meurs onderstreept in haar FD-artikel van 6 februari jl. “Zorgsector kan mogelijkheden van kunstmatige intelligentie veel slimmer voor de patiënt inzetten” het belang van kwalitatief hoge en betrouwbare technische innovatie;
Anderzijds faciliteren op het gebied van autonomie:
- facilitatie van leermomenten. Gerichte trainingen op het gebied van nieuwe vakinhoudelijke en professionele ontwikkeling;
- facilitatie van alle zaken die de zorgprofessional de autonomie ontnemen en ‘bij het bed vandaan houden’. Dit geluid hoor ik de laatste jaren veelvuldig van clienten. Een voorbeeld in mijn blog: https://hjtc.nl/waarom-houdt-er-niemand-rekening-met-mij/
Wat veel meer losgelaten kan worden, en dus als autonomie teruggeven kan worden aan de zorgverlener, is invloed op goede zorgverlening, organisatiestructuur en logische samenwerkingsverbanden. Dit creëren zorgverleners vanuit hun kwaliteiten en bevlogenheid vanzelf.
Met deze aanpak krijgen ze veerkracht. Krijgt de gezondheidszorg vleugels. En dat hebben we allemaal heel hard nodig.
Hoe motiveer je zorgprofessionals?
Zoals bij ieder mens het geval is, motiveer je zorgverleners het beste door hen te erkennen in hun behoeften.
Hoe je weet wat hun specifieke behoeften zijn?
Dat is rocket-science. NASA past deze tool al meer dan 40 jaar met succes toe. Is niet ingewikkeld om te leren. In Nederland heb ik op dit moment ruim 50 collega’s. Samen coachen en trainen we op het gebied van echt contact maken, motiveren, stressmanagement en conflicthantering. Wereldwijd zijn we met duizenden.
Mensen die werken vanuit interne motivatie hebben behoefte aan externe validatie. Zorgverleners hebben behoefte aan erkenning voor hun werk en erkenning voor hen als persoon door de mensen om hen heen, door hun leidinggevende, door ons. Wetenschappelijk onderzoek en artikelen staven deze uitspraken.
Dus hoe bereik je ze?
Door hun ‘taal’ te spreken via de kunst van afgestemde communicatie. En dat is de kunst van optimaal contact maken, de ander motiveren vanuit zijn/haar behoeften en de ander effectief uitnodigen uit stressgedrag.
Hoe doe je dat?
Een eerste tip die grosso modo zal werken: stel zorgverleners vragen gericht op hun kennis, organisatietalent, hun logische denkvermogen in verbanden en structuren, hun empathie, praktische instelling. Vraag hen naar ideeën en oplossingen. Luister naar hen.
Complementeer de zorgverlener. Waardeer het werk (inhoudelijk, en ook financieel). Waardeer de verantwoordelijkheid die genomen wordt, ook al is de werktijd allang verstreken. Waardeer de extra inzet om toch nog even het kussen lekker op te schudden. Waardeer de loyaliteit als er voor de ander wordt ingesprongen, want ja, dat doe je als het even kan. Waardeer de geïnteresseerde en bezorgde blik van de arts-in-opleiding tijdens zijn lange weekenddiensten. Waardeer de extra moeite die wordt genomen omdat het om de gezondheid gaat van hun patiënt.
Zo simpel. Ja, zo simpel. De tools zijn simpel en praktisch als je het inzicht en de kennis hebt.
Hoe maak je jonge mensen enthousiast om een zorg-opleiding te volgen?
Jonge mensen die graag de zorg in willen, kiezen niet voor een baan met als bonus een burn-out.
Deze mensen, ook intern gemotiveerd, haken af op verontrustende berichten uit hun omgeving, uit de krant, de bladen en andere media over de toestand in de zorg. Te hoge werkdruk, veel overwerk, steeds wisselende diensten, krappe salariëring, mondige patiënten, 35% van de tijd bezig zijn met administratieve handelingen.
Dat Minister De Jonge erop vertrouwt dat de zorg zelf met de oplossing komt door het imago te herstellen’ zonder te faciliteren wat echt nodig is (Trouw, 14 maart 2018), wekt mijn verbazing.
Op 6 februari jl. werd deze stelling volledig onderuitgehaald door het bericht, ook in Trouw, met als kop “De GGZ zoekt personeel: iemand is beter dan niemand.” Daaruit blijkt dat zij-instromers en mensen van buiten de zorg ‘een doekje zijn voor het bloeden’ en niet de oplossing die de zorg nodig heeft.
Zodra de verontrustende berichten omklappen naar positieve berichten doordat zorgverleners weer op de juiste wijze gemotiveerd en gefaciliteerd worden, wordt voor geschikte jonge mensen de stap een stuk gemakkelijker, want eigenlijk willen ze wel. Ze hebben alleen dat zetje nodig.
“Laten we op de juiste wijze met terzake deskundige mensen aan de slag gaan!”
De brandhaard aanpakken in plaats van brandjes blussen
Dus zullen we eindelijk beginnen met het aanpakken van de brandhaard in plaats van steeds weer brandjes te blussen. En ja, het is een enorme brand inmiddels, dus het vraagt mensen met kennis van zaken, ervaring in het veld en samenwerkings-skills om het geheel te leiden.
We kunnen niet langer wachten.
Ik maak me grote zorgen over onze zorgverleners.
Ik wil graag dat artsen zoals mijn chirurg niet gefrustreerd zijn en overwerkt raken.
De kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland is in gevaar.
Laten we op de juiste wijze met terzake deskundige mensen aan de slag gaan!
Hetty Jansen-Verhagen,
stressmanagement -consultant, PCM-communicatietrainer , coach, therapeut
Bronnen:
https://fd.nl/economie-politiek/1288051/zorgsector-moet-beter-voor-eigen-mensen-zorgen
Het Financieele Dagblad – pagina 6 – 5 februari 2019 – “Zorgsector moet beter voor zijn eigen mensen gaan zorgen”
https://www.monitorarbeid.tno.nl/nieuws/arbobalans-2018
TNO – Arbobalans 2018: psychosociale arbeidsbelasting en burn-out klachten blijven toenemen. Werknemers moeten steeds meer den en hebben daar steeds minder zelf over te zeggen.
https://www.nrc.nl/nieuws/2019/01/31/overvraagd-en-weinig-autonoom-a3652475
NRC Handelsblad – 21 januari 2019 – “Nederlanders ervaren steeds meer werkdruk”
Prof. dr. ir. M.C.D.P. Matthieu Weggeman – “Leidinggeven aan professionals? Niet doen! Over kenniswerkers, vakmanschap en innovatie.” EAN: 9789055943524
https://tommieniessen.nl/blog/tijd/
https://nos.nl/artikel/2203048-psycholoog-soms-langer-bezig-met-administratie-dan-met-patient.html
NOS 16 november 2017 – “Psycholoog soms langer bezig met administratie dan met de patiënt.”
https://hjtc.nl/waarom-houdt-er-niemand-rekening-met-mij/
https://www.trouw.nl/samenleving/beter-imago-kan-personeelstekort-in-de-zorg-terugdringen-denkt-minister-hugo-de-jonge~a7c1dc17/
Dagblad Trouw – Katern Samenleving – 14 maart 2018 – “Beter image kan personeelstekort in de zorg terugdringen, denkt minister Hugo de Jonge”
https://www.trouw.nl/home/ziekenhuizen-in-paniek-tekort-aan-handen-aan-de-operatietafel~a1f515f0/
Dagblad Trouw – Katern Samenleving – 8 augustus 2018 – “Ziekenhuizen in paniek: tekort aan handen aan de operatietafel. Het UMC Groningen heeft inmiddels vier van de 29 operatiekamers moeten sluiten door onderbezetting.”
https://fd.nl/opinie/1288142/zorgsector-kan-kunstmatige-intelligentie-veel-slimmer-inzetten
Het Financieele Dagblad – Katern Opinie – 6 februari 2019 – “Zorgsector kan mogelijkheden van kunstmatige intelligentie veel slimmer voor patiënt inzetten”
https://www.trouw.nl/samenleving/de-ggz-zoekt-personeel-iemand-is-beter-dan-niemand~ac59e1c2/
Dagblad Trouw – Katern Samenleving – 6 februari 2019 – “De GGZ zoekt personeel: iemand is beter dan niemand.”
Geef een reactie