HET SCHIJNT NIET TE HOEVEN, MAAR BEN JIJ OOK BANG DAT ER BINNENKORT TEKORTEN KOMEN?
Ben jij ook bang dat er een tekort komt aan toiletpapier, paracetamol of brood??
In mijn supermarkt was vrijdag het toiletpapier op. Vandaag was al het vacuümverpakte brood op. En in de apotheek is er een run op paracetamol. Mijn man vertelde me dat er iemand drie keer achter elkaar terugkwam om het maximaal toegestane aantal van 2 pakjes paracetamol te halen. Hij is kalm, maar toen even niet.
Dit hamsteren is stressgedrag en dit is voorspelbaar. Het is een logisch gevolg van onzekerheid.
Op het moment dat er onzekerheid is, zoals nu tijdens de Corona pandemie, worden immers drie wezenlijke elementen bij ons getriggerd: veiligheid, gezondheid en vertrouwen.
We zoeken o.a. veiligheid door voorraden aan te leggen. We nemen maatregelen om onze gezondheid overeind te houden. En we zoeken handvatten, zodat we kunnen blijven vertrouwen in de goede afloop. Want het onderliggende gevoel is: ‘hoe overleven mijn dierbaren en ik deze situatie’.
In die overlevingsmodus prevaleert eigenbelang boven gemeenschappelijk belang. Zo zitten we in elkaar.
En ja, er zijn verschillen in gedrag door o.a. onze verschillen in persoonlijkheidsstructuur. Deze bepalen hoe lang we helder rationeel kunnen blijven denken en hoe goed het ons lukt om altruïstisch te zijn. Die verschillen bepalen ook of we de neiging krijgen om ons slachtoffer te voelen, of we reddersgedrag gaan vertonen of dat we anderen gaan aanklagen omdat ze niet competent zijn, niet te vertrouwen of omdat het gewoon hun schuld is!
Tekorten dreigen als eigenbelang prevaleert boven gemeenschappelijk belang.
In dit stressgedrag schuilt een enorm groot gevaar. Een gevaar dat meestal groter is dan veroorzaakt wordt door de situatie op dat moment of de crisis die heerst.
Het grote gevaar is namelijk dat er uiteindelijk door dit gedrag, waarin gekozen wordt voor het eigen belang, letterlijk levensgevaarlijke situaties ontstaan: voedseltekorten; medicijnen die niet leverbaar meer zijn voor degenen die het op dat moment echt nodig hebben; berichtgeving waaruit blijkt dat er steeds minder hoop is op een goede afloop. Met verder toenemend stressgedrag als gevolg, waardoor helder nadenken verdwijnt en primaire emotionele acties en reacties het overnemen, ook wel bekend als de drie V’s: vechten, vluchten, verstarren.
‘The tragedy of the commons’
Hoe werkt dat dan? De ecoloog Garrett Hardin heeft hier in 1968 al een artikel over gepubliceerd. De titel van het artikel is “the tragedy of the commons”. Hij uitte in dit artikel zijn diepe bezorgdheid over wat er gebeurt als er geen regels zijn en alles van iedereen is. Hij spitste zich daarbij toe op de mogelijke dreiging van overbevolking. De inhoud van het artikel blijkt toepasbaar op velerlei sociaal-maatschappelijke issues. Overbevissing, luchtverontreiniging; om er twee te noemen. En ook op de huidige Corona pandemie.
Dit filmpje geeft een heldere weergave van hoe de tragedie zich voltooit:
What is the tragedy of the commons? – Nicholas Amendolare (TED)
Top-down leiderschap
Om dit scenario te voorkomen of, zolang het nog kan, terug in goede banen te leiden, hebben economen in de loop der jaren allerlei modellen ontwikkeld. En is vastgesteld dat er beheersinstrumenten nodig zijn om mensen tegen zichzelf te beschermen. Dwingende afspraken, handhaving, controles, boetes. Top-down leiderschap in onze democratische poldermaatschappij.
Ik vraag me af of “Let een beetje op elkaar”, zoals onze premier het afgelopen vrijdag in zijn toespraak verwoordde, genoeg zoden aan de dijk zet om de huidige situatie te beheersen. Ondanks het feit dat er zoveel compassievolle en effectieve initiatieven en acties worden georganiseerd.
We zijn het niet gewend, maar hebben nu, denk ik, even heel hard nodig dat er ook een strenge hand is van bovenaf om verstorend stressgedrag te tackelen, om zo snel en goed mogelijk uit deze crisis te komen. Om onze zorgverleners de kans te geven hun tomeloze inzet door te kunnen vertalen naar een optimaal herstel van de gezondheid van de mensen die aan hun zorg zijn toevertrouwd.
Zodat we er met zijn allen goed uitkomen en dat samen kunnen vieren.
Bron:
Tragedy of the Commons – lesbrief Wageningen Universiteit
Hetty Jansen-Verhagen, HJTC
18 maart 2020
Geef een reactie