Als verstand wordt overruled door emotie
Ca. 90% van onze communicatie is non-verbaal. Hoe we communiceren is dus grotendeels waar te nemen via onze gebaren, lichaamstaal, gezichtsuitdrukking en de toon die we aanslaan.
Ook als we een onaangename spanning ervaren en deze stress niet met woorden communiceren. Voorbeelden daarvan zijn ingehouden droefheid, onderhuidse angst, niet uitgesproken verontwaardiging, opgekropte woede. De woorden blijven binnen, hopen zich op, vormen verbanden, creëren scenario’s, lopen vast. Wanhoop, depressie, paniek, geweld liggen op de loer. Je kunt er zelfs ook lichamelijke klachten van krijgen.
Waarom deze emoties in eerste instantie niet worden geuit heeft redenen. Onmacht, onbegrip, angst, niet in staat zijn om …, moedeloosheid, het gevoel vastgezet te zijn… De redenen zijn legio en persoonlijk.
En dan is er die trigger. De druppel die de emmer doet overlopen.
De een implodeert en verstart in depressie, paniek, wanhoop.
De ander explodeert. En de geest is uit de fles. Woorden vol negatieve emotie worden de wereld in geworpen. Ongeremd gedrag. Verstand wordt overruled. Verbinding verdampt.
‘Energy flows where the attention goes’
Als opgekropte woede een uitgang vindt, dan maak je borst maar nat.
Horeca vroeg dicht, voorlopig geen voetbal, alweer geen vuurwerk, zorgen over te weinig geld, nog steeds op de wachtlijst voor een fijne woonplek, operatie weer uitgesteld, thuiswerken achter Zoom en Teams, te veel werk voor te weinig mensen, omdat en terwijl ……
Emoties nemen de lead. Energie wil ontladen.
Rancune
“Ik wil vrijheid, lol, mijn ding doen en zijn wie ik ben: vrolijk, creatief, speels. Als jullie me vastzetten en er valt niks leuks te beleven, tja, dan is het allemaal jullie schuld.”
De eigen verantwoordelijkheid wordt hier aan de kant gezet want het is allemaal stom en saai en het gevoel van hulpeloosheid gaat in de vorm van rancune op zoek naar vertier vanuit de negatieve focus: een potje treiteren, klagen of jennen.
Wraakgevoelens
“Ik wil de adrenaline voelen stromen in mijn lijf, want dan voel ik me levend” is de dominante behoefte van mensen die actie en uitdaging nodig hebben om lekker in hun vel te zitten. En die energie zoekt desnoods een negatief geladen actie.
Wraakgevoelens gaan op zoek naar macht en volgers en vinden een uitgang in een gezamenlijke actie. Relschoppen, vernielen. Verdeel-en-heers tactieken worden van stal gehaald om te kunnen winnen. ‘Collateral damage is simply inevitable’ zei een client laatst tegen me.
Frustratie
“Ik ben graag bezig met het structureren van zaken, met plannen en organiseren. Zaken op een rijtje zetten. Logische verbanden leggen. Dat soort bezigheden binnen tijdstructuren, daar krijg ik energie van. Ik wil iets leren en begrijpen . En mijn to-do-lijstje afwerken.”
Frustratie wordt ervaren als zaken niet meer logisch en planbaar zijn. Als afspraken niet worden nagekomen. Controle verdwijnt en wordt gemist. Zwalkend beleid is onnavolgbaar voor mensen met deze dominante stressmodus en de frustratie uit zich in gedachten als ‘ze kunnen niet eens nadenken’. De focus vanuit frustratie ligt op de incompetentie van de ander en de domheid waarmee omgegaan wordt met de situatie.
De preek
Gerechtvaardigde boosheid gaat in de aanval en geeft ongezouten kritiek; de preek. Over wat er allemaal fout is. De focus ligt op wantrouwen. ‘Ze zijn niet te vertrouwen’ is een zin die aan de basis ligt van deze woede. Strikte scheiding tussen goed en fout, tussen waarheid en onzin, tussen meer en minder. Negatief geladen opinies op social media en protestacties zijn hier de uitgang van de stressvolle emoties. De mening is onbuigzaam en wil gevoed worden door gelijkgestemden, want dan is de angst minder aanwezig.
Uit verbinding
Ik neem waar dat het aantal kritische berichten in de media toeneemt. Het woord ‘polarisatie’ staat iedere dag in de krant. Er wordt meer over elkaar gesproken en minder met elkaar. De lontjes zijn vaak kort. De letterlijke beperkingen om elkaar te ontmoeten door de corona-restricties doen hier m.i. geen goed aan.
De loopgraven geven ruimte voor gelijkgestemden en men is daarbij alert op verstoring van de schijnveiligheid die deze groef biedt.
Mensen trekken zich terug in een vertrouwde groep, ‘doen hun ding’, uiten zich negatief, vertonen stressgedrag, ervaren (ergens) een ‘tegenover elkaar’ i.p.v. een ‘met elkaar’, doen aannames, interpreteren i.p.v. checken, hebben verwachtingen zonder ze uit te spreken, overleven en in het gunstigste geval maken er het beste van.
Vanuit de communicatie- en gedragswetenschappen is deze situatie ‘licht ontvlambaar’, want er is een vrijwel constante (onderhuidse) onaangename spanning. En deze spanning uit zich in de positie: “ik ben okay en jij bent okay als …” of zelfs “ik ben okay en jij bent niet okay”.
Behoeften worden in deze positie op een negatieve wijze geuit en wat je voelt bij jezelf en waarneemt bij de ander is onrust. Die onrust is waarneembaar via de verschillende, hierboven al genoemde, dominante stressuitingen: overtuigingen doordrukken, aanval op ‘Ze kunnen niet eens logisch nadenken’, manipulatie en de schuld bij de ander leggen.
Samen komen we hier uit
We hebben in deze tijd goed voor onszelf te zorgen. ‘Zelfmanagement komt voor relatiemanagement’ zeg ik altijd. Alleen pas dan kun je jouw eigen stress ombuigen en kun je er in de positieve modus voor de ander zijn, de ander echt bereiken en wederzijds vertrouwen opbouwen. Alleen als jij uit de negatieve stressmodus bent is er ruimte om echt te luisteren en te bouwen aan solidariteit met elkaar.
Zelfmanagement is aandacht geven aan waar jij energie van krijgt. Op de wijze dus die bij jou past. En dat varieert.
Hieronder een paar tips.
I.p.v. rancune meer leuke dingen doen met mensen vanuit wat wel kan in deze tijd. Een cliënte heeft eindelijk motorrijlessen genomen en maakt nu met vrienden motortochten.
I.p.v. wraak een positieve uitdaging zoeken. Een andere cliënt is zijn bedrijf overname-klaar aan het maken om vervolgens te gaan starten met een bedrijf waar hij al jaren van droomt.
I.p.v. frustratie jouw perfectiegraad bijstellen en weer delegeren. Mijn cliënten bij een aantal grote gemeenten letten op hun alarmbellen, zoals we ze hebben genoemd. Alarmbellen zijn voor hen overdetaillering, puntje-op-de-i-gedrag, het allemaal zelf willen doen, maar door blijven gaan, ergernis. En deze reeks herken ik zelf ook. Ik kan zo gefrustreerd raken als er niet logisch wordt nagedacht.
I.p.v. op kruistocht gaan, gaat weer een andere cliënt vooral letten op wat er al wel goed is en van daaruit in gesprek om andere meningen te bevragen i.p.v. de eigen overtuiging door te drukken.
Welke stressmodus is bij jou dominant?
En vervolgens: Waar krijg je wel energie van? Ga het doen, organiseren, opzoeken, bespreken.
Investeren in verbinding
Last but not least: het allerbelangrijkste voor ons allemaal: ga in verbinding en zoek het contact met anderen op. We zijn mensen, geen computers.
Ga in gesprek over twijfels, angst, aannames, onzekerheden, misverstanden, behoeften in deze onrustige tijd. Ga op pad om de stress uit het lijf te bewegen en de ruimte in de longen te voelen.
Ga lekker samen iets doen wat echt goed voelt. Ben er voor elkaar, vanuit interesse en respect. Luister om te luisteren. Dat kan ook op 1,5 meter, telefonisch, online.
‘Het is de investering in elkaar
die de weg vrijmaakt
voor een open en solide maatschappij
die werkt voor iedereen.’
Alleen als we het beste in onszelf en anderen naar boven brengen komen we er samen goed uit.
Denk ik. Weet ik.
‘Energy flows where the attention goes’. Waar ga jij je op focussen?
Geef een reactie